TÜRKİYE'NİN ÖZEL KONUMU VE SONUÇLARI,coğrafi yapısı,
COĞRAFİ KONUM
ÖZEL KONUM
Herhangi bir noktanın dünya üzerinde kapladığı alana coğrafi konum denir
Herhangi bir yerin kıtalara, denizlere, dağ sıralarına, boğazlara ,komşu ülkelere, ulaşım yollarına, yer altı ve yerüstü kaynaklarına göre olan konumu ve yükseklik değerleri özel konumudur.
ÖZEL KONUM ÜLKELERİN; jeopolitik konumunu, iklimini, nüfusun dağılışını, yerleşme şartlarını ,turizm faaliyetlerini, ulaşım imkanını, ekonomik faaliyetlerini etkiler.
TÜRKİYE'NİN ÖZEL KONUMU VE SONUÇLARI
-
Türkiye Asya, Avrupa ,Afrika kıtalarını birbirine bağlayan önemli bir kavşak noktasında kurulmuştur.
-
Asya –Avrupa arasında bir köprü durumundadır.
-
Stratejik önemi olan boğazlara sahiptir.
-
Petrol bakımından zengin ülkelere komşudur.
-
Asya Avrupa arasındaki en önemli ticaret ve ulaşım yolları Türkiye’den geçer.
-
Ortalama yükseltisi fazladır ve engebelidir. Bu durum tarım, nüfus, sanayi, ulaşım ve yerleşmeyi etkiler.
-
Türkiye’nin gerçek yüzölçümü 814.578 km² , izdüşüm yüzölçümü ise 779.452 km² dir. Aradaki fark ülkemizin engebeli olmasından kaynaklanır.
Not
Bir yerin gerçek yüzölçümü ile izdüşüm yüzölçümü arasında fark fazla ise o yer engebelidir (Doğu Anadolu, Karadeniz ve Akdeniz Bölgelerinde olduğu gibi). Fark az ise düzlüktür (Marmara, İç Anadolu ve G.Doğu Anadolu bölgelerinde olduğu gibi).
MATEMATİK KONUM
Matematik Konum: Bir yerin enlem ve boylamlara göre dünya üzerindeki yeridir. Bir başka ifade ile Ekvator’a ve Greenwich ‘e göre konumudur.
Bir yerin matematik konumu ifade edilirken en uç noktalar ifade edilir.
Örneğin: Türkiye 36° -42° kuzey enlemleri (paralelleri) ile 26°-45° doğu boylamları (meridyenleri) arasındadır.
PARALELLER
-
Ekvatora paralel olarak 1°lik açı aralıklarıyla çizildiği varsayılan dairelerdir.
-
Başlangıç paraleli Ekvator'dur ve en büyük paralel dairesidir (40.076km). Dünyanın şeklinden dolayı Kutuplara gidildikçe çevre uzunlukları azalır.
Ekvator: 40 076 km
30º : 34 700 km
60º : 20 000 km
-
Kutuplara eşit uzaklıktaki noktaların birleştirilmesiyle elde edilen hayali çembere Ekvator denir. Ekvator yerküreyi Kuzey Yarımküre ve Güney Yarımküre olmak üzere iki eşit yarımküreye böler.
-
90 tanesi Güney, 90 tanesi Kuzey Yarımküre'de olmak üzere toplam 180 tanedirler.
-
İki paralel arasındaki uzaklık her yerde 111 km dir.
-
Paralellerin derecesi kuzey ve güneye doğru artar.
-
Ekvator’la dönenceler arasında kalan paralellere alçak enlemler; dönenceler ile kutup daireleri arasında kalan enlemlere orta enlemler, kutup daireleri ile kutup noktaları arasında kalan enlemlere ise yüksek enlemler adı verilir.
|
|
Bazı paraleller özel isimler alırlar. 0° paraleli Ekvator 23° 27’ kuzey paraleli Yengeç Dönencesi 23° 27’ güney paraleli Oğlak Dönencesi 66° 33’ kuzey paraleli Kuzey Kutup Dairesi 66° 33’ güney paraleli Güney Kutup Dairesi 90° kuzey paraleli Kuzey Kutup Noktası 90° güney Paraleli Güney Kutup Noktası |
PARALEL FARKI İLE UZAKLIK HESAPLAMA
Paralel farkı ile uzaklık hesaplanabilmesi için bize verilen merkezler aynı meridyen üzerinde olmalıdır. Farklı meridyen yaylarında olduğunda açı farkı ortaya çıkar ve iki paralel arası 111 km den daha fazla olur.
Paralel farkı bulunurken verilen merkezler aynı yarımkürede ise büyük olan enlem derecesinden küçük olan çıkarılır. Farklı yarımkürede olurlarsa enlem dereceleri toplanır.
 |
A-B=? 50-20=30 paralel farkı 30 x 111= 3330 km B+D=? 20 +15=35 paralel farkı 35 x 111=3885 km
|
ENLEM VE ETKİLERİ
ENLEM: Yerkürede herhangi bir noktanın ekvatora olan uzaklığının açı cinsinden değeridir.
-
Güneş ışınlarının düşme açısı kutuplara doğru küçülür. Işınların atmosferdeki yolu uzar. Tutulma artar ve sıcaklık ta kutuplara doğru azalır.
-
Denizlerin sıcaklığı ve tuzluluğu kutuplara doğru azalır.
-
İklim ve bitki örtüsü kutuplara doğru değişir.
Not
Enlem farkı arttıkça iklim ve bitki çeşitliliği artar. KYK’de görülen iklim ve bitki türlerinin benzeri GYK’de görüldüğü için iki yarımkürede uzanan alanlardan sadece birisi alınır.. Özellikle iklim ve bitki çeşitliliği Ekvatoral ve Kutup kuşağı arasındaki geçiş özelliği taşıyan Orta kuşakta artmaktadır.
-
Tarımın yükselti sınırı, toktağan kar sınırı (Daimi kar sınırı), Orman üst sınırı ve yerleşme sınırı kutuplara doğru azalır.
-
Akarsuların donma süresi kutuplara doğru uzar.
-
Gece gündüz arasındaki zaman farkı kutuplara doğru artar.
-
Dünyanın çizgisel dönüş hızı kutuplara doğru azalır.
-
Ekvatora ve kutuplara eşit uzaklıktadırlar.
-
Güneş ışınlarını aynı açıyla alırlar.
-
Gece- gündüz süreleri birbirine eşittir.
-
Dünyanın çizgisel dönüş hızı aynıdır.
-
Aynı iklim kuşağındadırlar. Fakat aynı iklim özelliği görülmeyebilir (özel konumdan dolayı).
-
İki meridyen arasındaki mesafe aynıdır.
-
Aynı tarihlerde aynı mevsim yaşanır
