HÜCRE BÖLÜNMESİ NEDİR,HÜCRE BÖLÜNMESİ NELERDİR
HÜCRE BÖLÜNMESİVücudumuzda her an he saniye bir hücre, ölmekte fakat bu hücrelerin yerini yeni hücreler almaktadır.Hücreler ise bölünerek çoğalırlar.Elimizde ayağımızda yada vücudumuzun herhangi bir bölgesinde bir yara meydana geldiği zaman bu yara bir kaç gün içerisinde kapanmaya başlayacaktır.Açık bir yaranın kapanmasıda yine hücre bölünmesiyle gerçekleşir.
Hücre bölünmesi iki tiptir.Birincisi " Mayoz " ikincisi ise " Mitoz " ' dur.Mayoz bölünme esnasında meydana gelen yavru hücrelerde DNA miktarı yarı arıya düşürülür.Fakat mitoz bölünmede DNA miktarı sabit kalır.
Bunun önemi nedir ?
Canlıların vücudunda hücrelerden eşey hücreleri hariç diğer tüm hücrelerinde 2n sayıda kromozom, eşey hücrelerinde ise n sayıda kromozom bulunur.Erkek bireyden gelen sperm taşıdığı n sayıdaki kromozomu, dişi bireyden gelen ve yine n sayıda kromozom taşıyan yumurta ile birleştirir.Sonuç olarak 2n kromozomlu bir zigot meydana gelirki normal bir bireyde olması gereken kromozom miktarıda budur.
Eğer eşey hücrelerinde de diğer hücrelerdeki gibi 2n kromozom bulunsaydı erkekten gelen sperm ile dişiden gelen yumurtanın birleşmesi neticesinde meydana gelecek olan zigotta 4 n kromozom bulunacaktı.Ve bu kromozom sayısı her nesilde iki katına çıkacak ve canlıların yavruları birer hilkat garibesine dönüşecekti.Hücre böyle bir faciaya meydan vermemek için mayoz bölünme ile eşey hücrelerindeki DNA miktarı yarıya indirir.
Zigot meydana geldikten sonra mayoz bölünme devam etseydi bu seferde DNA miktarı her yavru hücrede yarıya düşecek ve en sonunda DNA dan eser kalmayacaktı.Hücre bu problemide Mitoz bölünme yoluyla halletmiştir.Mitoz bölünmede ise hücre içerisindeki DNA miktarı sabit tutulur.
DNA nın iki katına çıkması işlemi ise yukarı şekilde gösterilen " Replikasyon " mekanizması ile gerçekleştirlir.
DNA kırılma noktasından tıpkı bir fermuar gibi açılır ve tek zincire düşer.Tek zincirler, ortamda bulunan serbest nükleotidleri kullanarak kendilerini eşlemeye başlarlar.Böylelikle oluşan iki yeni zincirle DNA miktarı 2 katına çıkarılır.
Mitoz bölünmede bu zincirlerden birisi birinci yavru hücreye giderken diğer zincir ise ikinci yavru hücreye gider.
Bölünme 4 aşamada meydana gelir.Bu aşamalar sırasıyla ;
- Profaz
- Metafaz
- Anafaz
- Telofaz
1-) Profaz aşamasında kromatin iplikçikler katlanmalar meydana getirerek kromzomları oluştururlar.Bu esnada nukleus parçalanmış ve kromozomlar serbetst kalmıştır.
2-) Metafaz aşamasında kromozomlar hücrenin ekvator hizasında bağımsız bir şekilde dizilirler.Bu aşamada sentriollerden türevlenen iğ iplikleri kromozomların sentriol adı verilen özel bir bölgesine bağlanırlar.
3-) Anafaz aşamasında sentrioller iğ iplikleri ile bağlı oldukları kromozomları kutuplara doğru çekmeye başlarlar.
4-) Son aşama olan telofazda ise merkezden perifere (dış tarafa) doğru yeni hücre zarı oluşmaya başlar (Bu oluşum bazen periferden merkeze doğru olabilir).
Aşamalar sona erdiğinde iki yavru hücre meydana gelmiş olur.Bu aşamalar mayozda ve mitozda aynıdır.
Hücre mitoz bölünme geçirecekse DNA miktarı iki katına çıkarılır.Eğer mayoz bölünme geçirecekse DNA miktarı sabit tutulur ve böylelikle yavru hücrelerdeki DNA miktarı yarıya indirilmiş olur.
İnsan somatik hücreleri (eşey hücreleri dışındaki tüm hücreleri) ' nde bölünme esnasında 46 kromozom bulunur.Kromozomlar birer çift olup son iki tanesi eşey krom
ozomu adını alır
.
Sağdaki şekilde elektron mikroskobuyla fotoğrafı çekilen kromozomların soldaki şekilde sınıflandırılmış şekli görülüyor.
Hepsinden bir çift bulunan kromozomların bir tanesi bir yavru hücreye giderken diğeri ikinci yavru hücreye gider.Böylelikle kromozomlar eşit miktarda hücrelere taksim edilmiş olur.Fakat eşey kromozomları birbirinin aynı değildir.Bu kromozomlardan birisi dişi yavruyu, diğeri erkek yavruyu temsil eder.
Bunu formüllerle ifade etmeye çalışalım ;
Kromozomlardan büyük olanı dişi eşey kromozomu olsun ve " X " harfiyle gösterilsin.Küçük olan diğeri ise erkek eşey kromozomu olsun ve " x " harfiyle gösterilsin.
Bu kromozomlar bölünme esnasında eşey hücrelerine dağıtılırken birisi birinci eşey hücresine, diğeri ise ikinci eşey hücresine gider.
Eşey hücrelerinden birisi 22 + x tane kromozom taşırken diğeri 22 + X tane kromozom taşır.Kromozom sayıları her ikisindede eşittir fakat eşey kromozomları bakımında farklılık gösterir.X harfini dişi olarak, x harfini ise erkek olarak belirtmiştik.İşte doktorlar dünyaya gelecek olan bir yavrunun erkekmi yoksa kızmı olacağını bu kromozomlara bakarak tespit edebilirler.
Bir yavru, eşey hücrelerinin birleşmesiyle meydana geldiğine göre, yavrunun somatik hücrelerinden birisinin eşey kromozomlarına bakılarak erkek veya kız olduğu anlaşılabilir.
Eğer yavru kız olacaksa kromozomları 44 + XX, erkek olacaksa 44 + Xx şeklinde görünür.
Hücre, gerek organellerinin yapısı bakımından gerekse içerisinde cereyan eden metabolik olaylar bakımından gerçekten insanın hayal gücünü zorlayan bir yapıya sahiptir.Ancak mikroskopla görülen bir hücrenin içerisinde bu derece kompleks bir dünyanın varlığı, sonsuz bir akıl tarafından dizayn edildiğinin açık bir delilidir.
Hücre için buraya dökülen bilgiler, hücre hakında bilinen veya bilinmeyen bilgilerin toz tanesi kadar bir kısımını teşkil etmektedir.Teknoloji ilerledikçe hücre içerisindeki karmaşanın boyutu biraz daha belirgin bir hale gelmekte, tesadüf kavramı her defasında biraz daha çökmektedir.
