STARLİÇE ÇİÇEĞİ,STERLİÇE (CENNET KUŞU,TURNA GAGASI)
STERLİÇE (CENNET KUŞU,TURNA GAGASI)Genel Özellikleri
Sterliçyanın ana vatanı Güney Afrika’dır. Avrupa’ ya 1773 yılında getirilmiştir.
Ülkemizde "Cennet Kuşu Çiçeği" veya "Turna Gagası" olarak bilinen Starliçe, Strelitziaceae ailesine dâhildir. Bu bitkinin bilimsel adı Strelitzia regina’dır. Ancak ailede "Turna Gagası" dışında ülkemizde fazla tanınmayan 4 tür bitki daha bulunmaktadır. Yaprak dökmeyen, çok yıllık, kardeşlenme yapan bu bitkiler, Güney Afrika' nın açık otlakları veya nehir kıyılarında bulunurlar.
Sterliçya (Cennet kuşu çiçeği, turna gagası); parlak turuncu- mavi renkleri kuş kafasına benzeyen çiçekleri olan bir bitkidir. Bu benzerlik nedeniyle cennet kuşu olarak da
isimlendirilir. İki metre boy yapar. Yaprakları kayık küreğine benzer. Yapraklarının genişliği 10-30 cm arasındadır. Yapraklar oldukça sert ve olumsuz şartlara dayanıklıdır. Birden fazla bitki kümeleri şeklinde yetiştirilir. Çiçekler sert kılıf gibi bir gagadan çıkar. Çiçekler sapların tepelerinde yer alır. Sterliçya çiçekleri, üç mavi ve üç turuncu çanak yapraktan oluşmaktadır. Çiçekler genelde ilk ve sonbaharda açmaktadır.
Önemli Türleri
Strelitzia Regina - Starliçe
Ülkemizde starliçe (Cennet kuşu çiçeği, turna gagası) adı ile tanınan ve en pahalı kesme çiçek olarak pazarlanan bitkidir. Çalı formunda, yaprakları uzun eliptiktir, bitki 1-1.5
metre boylanabilir. Her yıl kardeşlenme ile çoğalıp, tek bir bitkiden gruplar oluşur.
Tohumdan üretildiği zaman çiçek açması için en az dört yıl gerekir. Fazla dona dayanıklı
değildir ancak kısa süreli -4 ºC dereceye kadar dayanmaktadır.
Olağanüstü güzel kuş başını andıran çiçekleri, turuncu ve mavi renktedir. Bugün dünyanın Akdeniz iklimine sahip bölgelerinde (Kaliforniya, Güney Avustralya, Akdeniz ülkeleri) dış mekân süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Tropik ve subtropik iklim bölgelerine de uyum sağlayabilmektedir. Los Angeles kentinin amblem çiçeğidir.
Kesme çiçek olarak Kanarya Adalarında geniş alanlarda yetiştirilmekte ve önemli bir döviz kaynağı oluşturmaktadır. Ülkemizde az olarak Yalova, İzmir ve Antalya yörelerinde sera altında yetiştirilmektedir. Starliçenin sosyal bakımdan da önemi vardır. Erkeklere takdim edilen çiçek olarak bilinmektedir. Dünya spor yarışmalarında, genelde erkek sporculara verilirken gördüğümüz çiçektir.
Strelitzia Juncea - Cüce Starliçe
Bodur starliçe olarak bilinen bir bitkidir, ancak bodur tanımı çok doğru değildir, çünkü yaprakları, dolayısı ile boyu uzundur. Bu türün çiçekleri aynı olmakla birlikte, yapraklar çok incelmiş ve adeta kılıç şeklini almıştır. Kardeşlenme ile bir koloni oluşturan bitkilerin çiçekleri, ince yapraklar arasında bir renk cümbüşü sergilerler.
Strelitzia Nicolai - Dev Starliçe
Natal'in dev muzu, dev cennet kuşu çiçeği olarak bilinen bu bitkinin boyu, diğer starliçeler gibi 1.5 metrenin altında değildir. Boyları 8-10 metreye kadar uzar. Bunlar da
ailenin diğer üyeleri gibi kardeşlenme gösterirler. Her bir yaprağın uzunluğu 1 metreyi bulur, yaprak sapları da 2 metre kadar uzunluktadır. Zamanla bir gövde oluştururlar. Çiçekleri 45 cm uzunluğunda, kalın bir kuş gagası şeklinde, kirli beyaz-gri renktedir. Çiçek sapları pembe-yeşildir. Bir sapta 1-3 çiçek olabilir ve genelde yazın çiçek açmaktadırlar.
Strelitzia Regina Gold - Altin Starliçe
Güney Afrika Cumhuriyeti'ndeki Kirstenbosch Botanik Bahçesinde 90’ lı yıllarda kültürü yapılan ve daha sonra tohumları satışa sunulan yeni Starliçe türününde, çiçek rengi turuncu yerine altın sarısı ve mavidir. Altın Starliçe, her yıl Londra'da düzenlenen ve dünyanın en büyük çiçek fuarlarından olan Chelsea Bitki Fuarında 1998 yılında Güney Afrika ekibine altın madalya kazandırmıştır. İngiltere Kraliçesi II. Elizabeth'in Fuarda büyük ilgi gösterdiği Altın Starliçe, basında da ilgi kaynağı olmuştur.
Sterliçya Fidesi Üretimi
Tohumdan veya kardeşlerin ayrılması ile üretilir. Ancak yeni tesis edilecek seralarda,
tohumdan üretilen fideler tercih edilmelidir.
Generatif Üretim
Sterliçya tohumla üretilebilen bir bitkidir. Ancak tohumla üretimde bitkinin çiçek açması için 4 yıl beklemek gerekir. Ülkemizde yetiştirilen sterliçya bitkileri tohum oluşturmamaktadır. Bu nedenle tohumlar yurtdışından getirilmektedir. Tohumlar, torf ile doldurulan poşet veya onluk saksılara ekilir. Tohumun dikim derinliği tohum boyunun 2,5 misli olacak şekilde yerleştirilir. Mart ve nisan ayları dikim için en uygun zamandır. Dikimden sonra aşırı olmamak şartıyla sulama yapılmalıdır.
Sterliçya tohumu
Çimlenen fideler 4-6 yapraklı olunca saksı veya poşetin ebadı büyütülür. Bu işlem 30- 40’ lık saksı veya poşet ebadına ulaşana kadar devam eder.
Kaplarda çimlenmiş fideler
Kaplara dikilmiş sterliçya fidesi
Kaplarda yetiştirilmiş sterliçya bitkisi
Vegatatif Üretim
Sterliçya (Cennet kuşu çiçeği, turna gagası) bitkisinin diğer bir çoğaltım şekli ayırma yöntemidir. Ayırma işlemi ocak şeklinde kardeşlenmiş olan bitkinin tamamen sökülerek filizlerin ayrılmasıyla yapılır. Bu işlem bitkinin dinlenme dönemi olan Temmuz - ağustos aylarında yapılmalıdır. Filizler tek tek veya istenilen adetlerde parçalandığında uygun kök budaması yapılarak dikime hazırlanır. Ayrılan fideler, en az 30 cm çapındaki saksılara organik maddece zengin mil karışımlı bir harç hazırlanarak dikilmelidir. Dikimden sonra kök gelişimini arttırıcı hormon uygulaması yapılması, bitkinin kendini kısa sürede toparlaması için uygun olacaktır. Bitkiler kök gelişimini tamamlayıncaya kadar nem oranı yüksek ortamlarda bulundurulmalıdır. Bu şekilde hazırlanan fideler ertesi yıl toprağa dikilecek hale gelir.
Ayırmada kullanılan yavru sürgünler
Fidelerin Bakımı
Sterliçya (Cennet kuşu çiçeği, turna gagası) fidelerinin toprağı her zaman nemli olmalıdır. Bu nedenle düzenli sulama yapılmalıdır. Yapraklara su püskürtmek bitki gelişimine olumlu katkı yapar. Ortamın sıcaklığı 10-250C arasında olmalıdır. Düşük sıcaklık filizlerin gelişmesine olumsuz etki yapar. Yaprakların aşırı güneş görmesi de bitkiye zarar verir.
Kaplara alınmış fideler
Toprak ve Gübre İsteği
Sterliçya (turna gagası) bitkisi asitli toprakları sever. Dikim yerleri hazırlanırken hayvan gübresi serilerek toprağa karıştırılmalıdır. Toprağın özelliğine göre kimyasal gübreler de kullanılabilir. Aylık olarak gübre vermek verimi artırır. Saksıda sterliçya yetiştiriciliği yapılacaksa iki haftada bir sıvı gübre verilmelidir. Eğer yavaş eriyen gübre verilirse daha iyi verim alınır. Sterliçya yetiştirilecek toprak hazırlanırken içinde organik maddece zengin olan bahçe toprağına dere kumu ve kil karıştırılmalıdır.
Dikim Şekli ve Mesafesi
Dikim büyüklüğüne ulaşan fideler, sıra arası 1,5- 2 m, sıra üzeri 1,25-1,5 m olacak şekilde seraya dikilir. Kök boğazının toprak seviyesinde olmasına dikkat edilir.
Dikim şekli ve mesafesi
EKOLOJİK İSTEKLER
Sıcaklık
Sterliçya (Cennet kuşu çiçeği, turna gagası) ılık ortamları sever. En uygun sıcaklık 25 0C’ dir. Soğuk havalara da dirençlidir. Ancak sıcaklık 100C’ nin altına düşmemelidir. Sıcaklığın sabit tutulduğu ortamlarda bitkiden daha iyi verim alınır.
Işık
Bazı sterliçya türleri bol ışıkta gelişirken, bazı türler ise gölge sever. Yapılan çalışmalarda yarı gölge ortamların bitki gelişimini olumlu etkilediği görülmüştür.
Sterliçyada gölgeleme
Nem
Sterliçya nem seven bir bitkidir. Toprağı asla kurumamalıdır. Yapraklara püskürtülerek su verilmesi bitki gelişmesini olumlu yönde etkiler. Kış aylarında verilen su yaz aylarından daha az olmalıdır.
Havalandırma
Sterliçya (Cennet kuşu çiçeği, turna gagası) bitkisinin yetiştirileceği seraların iç hacmi geniş olmalıdır. Seraların havalandırılması için tepe pencereleri bırakılmalıdır. Sterliçya bitkisinin yetiştirildiği seralarda yanlardan havalandırma, cereyan yapmayacak şekilde düzenlenmiş camların açılmasıyla yapılır. Ortamın nem durumuna göre hava sirkülasyonu sağlanmalıdır. Seralarda ısıtma yapılmayacaksa mutlaka ikinci kat naylon çekilmelidir.
KÜLTÜREL İŞLEMLER
Sulama
Sterliçya (Cennet kuşu çiçeği, turna gagası) dikilecek sera hazırlanırken mutlaka drenaj sistemi kurulmalıdır. Aksi halde toprak balçıklaşır ve gelişme sağlanamaz.
Sterliçyada damlama sulama
Sulama zamanı toprağın avuçta sıkılmasıyla anlaşılır. Bitkinin altından alınan toprak avuç içinde sıkılınca dağılıyorsa sulama vakti gelmiş demektir. Sulama damlama yöntemiyle yapılır. Özellikle çiftlik gübresi verildiğinde salma sulama yapılarak gübrenin toprağa tam olarak karışması sağlanır.
Gübreleme
Sterliçya (Cennet kuşu çiçeği, turna gagası) bitkisinin gübre isteği fazladır. Her yıl çiftlik gübresi verilmelidir. Ayrıca her sulamada kimyasal gübrelerle takviye yapılmalıdır.
Mikro elementlerle bitkinin beslenmesi sağlanmalıdır.
Sterliçyada çiftlik gübresi
Hastalık ve Zararlılar
Sterliçya hastalık yönünden problemli bir bitki değildir. Mantari hastalık olarak kök çürüklüğü görülür. İlkbahar ve sonbaharda yapılan ilaçlama ile hastalıktan kurtulmak mümkündür. Sterliçya zararlıları ise toprak altı kurtlarıdır. İyi bir ilaçlama ile bu zararlıdan kurtulmak mümkündür.
Yabancı Ot Mücadelesi
Bütün bitki yetiştiriciliğinde olduğu gibi sterliçya yetiştiriciliğinde de yabancı ot mücadelesi önemlidir. Uygun bir herbisit kullanılarak mücadele yapılabileceği gibi genellikle mekanik mücadele uygulanır. Yabancı otlar elle veya çapa yardımıyla kolaylıkla temizlenir. Önemli olan bu işlemlerin en uygun şekilde ve zamanında yapılmasıdır.
Sterliçyada yabancı ot
Yaprak Seyreltme
Dikilen bitkilerin yıllar içinde sürgün sayısı çoğalır. Sürgünlerin çoğalması ocakların büyümesine neden olur. Sürgünler gonca vermeye başlayınca gonca dışında kalan yapraklar temizlenir. Verimsiz sürgünler de kökten temizlenir. Bir ocakta sürgün sayısı 7-10 arasında olmalıdır.
Sterliçyada yaprak seyreltme
Hasat
Sterliçya (Cennet kuşu çiçeği, turna gagası) bitkilerinde çiçeklenme eylül ayı başından haziran ayı başına kadar devam eder. Açan çiçekler yaprağıyla birlikte el veya bıçak yardımıyla gövdeden ayrılır.
Hasada hazır sterliçya
Tasnif
Toplanan çiçekler tasnif odasına götürülür. Çiçekler kalitesine göre tasnif edilir. Yapraklar çiçek boyunda (1,25 m olmak üzere) hazırlanır. Yaprak kenarlarında çirkin görünüm varsa keskin bir makasla doğal görüntüsü değişmeden düzeltilir.
Pazara Hazırlama
Her çiçeğe bir yaprak olmak üzere, çiçeğin ucu 7-8 cm gelecek şekilde iki yerden
bağlanır. Kutulara yerleştirilir.
